gedeeltelijke maansverduistering

National Geographic Nederland-België

Vergeet vanavond - als je lang genoeg wakker kunt blijven - niet even omhoog te kijken (buiten, weliswaar!). Er vindt namelijk een (gedeeltelijke) maansverduistering plaats! De eclips begint om 23.49 uur.

(Foto door communitylid Jostijn: http://bit.ly/18sU5au)

Unlike ·  · Share · 14 · 3 minutes ago · 

prachtige nevel

Located 8,000 light-years from Earth, the Eta Carinae star system is captured in this stunning infrared image from NASA'S Spitzer Space Telescope.

From a cosmic crash to a mini-eclipse—see our favorite photos from space:http://on.natgeo.com/14NNNly

Wat zijn sterrenbeelden?

De eerste sterrenbeelden waren patronen van sterren die onze voorouders gebruikten voor navigatie, het bij houden van de tijd en het vertellen van verhalen. De meeste sterrenbeelden die we nu nog gebruiken stammen van patronen benoemd door de oude Grieken en Romeinen en hebben mythen en legenden uit die tijd.

De oude Grieken waren echter niet de eersten die patronen herkenden in de sterren. De 47 sterrenbeelden die ze gebruikten waren geïntroduceerd door een Griekse astronoom Euxodus genaamd, die ze had geleerd van priesters in Egypte. Die hadden op hun beurt de sterrenbeelden geadopteerd van de Babyloniërs en ze waren als eerste herkend door de Sumeriërs rond 2,000 voor Christus. De oudste nog bestaande sterrengids dateerd uit de 2e eeuw en is geschreven door de Griekse astronoom Ptolemy. Dit werk beschrijft de positie en helderheid van duizend sterren, gearrangeerd in 48 sterrenbeelden. In de 10e eeuw werd het boek bijgewerkt door een Arabische astronoom die veel Arabische namen voor sterren toevoegde die nu nog gebruikt worden. Tot het einde van de 16e eeuw werden er geen nieuwe  sterrenbeelden meer toegevoegd. Pas toen Nederlandse ontdekkingsreizigers naar Oost-Indië voeren konden ze de zuidelijke hemel observeren die in Europa onder de horizon bleef. Twee Nederlandse navigators, Pieter Dirkszoon Keyser en Frederick de Houtman, beschreven bijna 200 nieuwe sterren en vormden twaalf nieuwe sterrenbeelden. Andere astronomen vulden de gaten tussen deze sterrenbeelden en vandaag de dag is de hemel verdeeld in 88 delen, of sterrenbeelden. De namen en grenzen werden officieel vastgelegd door de International Astronomical Union in 1930. De namen van de sterrenbeelden zijn in het Latijns, hoewel verschillende afstammen van de oorspronkelijke Griekse namen.

Achtenzestig van de sterrenbeelden zijn zichtbaar vanuit Zuid Afrika, de andere twintig liggen boven +30 graden en zijn daardoor altijd onder de horizon. Ursa Major (Grote beer) en Ursa Minor (Kleine beer), de bekendste sterrenbeelden van het noordelijk halfrond, behoren tot de twintig sterrenbeelden die hier niet zichbaar zijn hoewel een paar sterren van Ursa Major laag aan de horizon gezien kunnen worden in de winter.

De meeste mensen kennen, in ieder geval van naam, de twaalf sterrenbeelden aan de Zodiac die in astrologie gebruikt worden. De Zodiac is de band van sterren langs het pad dat de zon, maan en planeten langs de hemel lijken te volgen.
Hier op het zuidelijk halfrond is het Zuiderkruis het bekendste sterrenbeeld.

Tot een volgende keer,
Miriam

Ringen om de planeten

Saturnus staat bekend om zijn ringen, maar minder mensen weten dat de andere gas reuzen ook ringen hebben. Ze zijn minder spectaculair dan die van Saturnus en niet zichtbaar met amateur telescopen. Deze ringen werden pas laat in de twintigste eeuw ontdekt. Er is nog veel discussie over het ontstaat en de samenstelling van de ringen. Ringen rond planeten zijn altijd toevallige ontdekkingen geweest. Ze hebben ons gefascineerd en voor raadselen gesteld al zo lang als we van hun bestaan weten.

Jupiter
In 1979 ontdekte de ruimtesonde Voyager 1 de ringen rond Jupiter. Technisch gezien zijn ze vanaf aarde zichtbaar met de sterkste telescopen, maar ze zijn vaag en werden daardoor niet eerder gezien. De hoofd ring is plat en ongeveer 7.000 kilometer breed en minder dan 30 kilometer dik. Het is het helderste onderdeel van het systeem van ringen. Daarbuiten liggen 2 platte ringen, die veel vager zijn en geheel uit stof bestaan.

Saturnus
Het systeem van ringen rond Saturnus is niet alleen het meest spectaculaire in ons zonnestelsel, maar ook het meest complexe. Galileo zag het voor het eerst in 1610 maar wist niet wat het was en referreerde ernaar als "oren". In 1655 identificeerde de Nederlandse astronoom Christiaan Huygens het als ringen met zijn sterkere telescoop. De ringen bestaan uit stof en ijsdeeltjes, varieerend in grootte van kleine korrels tot grote blokken van enkele meters in doorsnede. Ze hebben zelfs en heel dunne atmosfeer van zuurstof. Hun gecompliceerde structuur wordt hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt door de effecten op de zwaartekracht van de manen van Saturnus. De objecten in de ringen weerkaatsten veel licht en kunnen daardoor goed worden gezien, behalve als de stand zo is dat we recht op de rand kijken.

Uranus
In 1977 ontdekten astronomen de ringen rond Uranus. Dit systeem van ringen is, na dat van  Saturnus, het meest complex en bestaat uit elf verschillende ringen. De ringen zijn waarschijnlijk gemaakt van ijs en organisch materiaal, wat ze erg donker maakt. Wetenschappers geloven dat de ringen misschien slechts 600 miljoen jaar oud zijn, erg jong vergeleken met de ringsen van Jupiter, waarvan wordt gedacht dat ze tegelijk met de planeet gevormd zijn.

Neptunes
Toen de Voyager 2  Neptunus bestudeerde in 1989 werd het laatste ringen systeem van ons zonnestelsel ontdekt. Deze ringen zijn heel erg vaag en stoffig. Er zijn vijf ringen van donker, waarschijnlijk organisch, materiaal en een vage, onbenoemde ring zou daar nog buiten kunnen liggen. De buitenste van de bekende ringen is verdeeld in vijf “bogen” en is de enige bekende planetaire ring die dit heeft.

Zonnevlammen

De zon is extreem actief dit jaar en heeft al verschillende zonnevlammen geproduceerd van de -X klasse.
Een zonnevlam is een explosie op het oppervlak van de zon waarbij elektromagnetische straling vrijkomt. Deze straling kan op aarde problemen veroorzaken als de uitbarsting groot genoeg is en op onze aarde gericht is. De activiteit dit jaar is onderdeel van de elfjarige cyclus van de zon, hierna zal de activiteit weer afnemen to over elf jaar een nieuw hoogtepunt wordt bereikt.

Voor meer informatie lees mijn artikel over zonnevlammen op Plazilla.

Meteorieten regens

Deze tijd van het jaar zijn er verschillende meteorieten regens die we kunnen zien.  Van half juli tot half of eind augustus kunnen we de Pisces Australids zien(tussen 21:30 en 5:00 uur), de S. Delta Aquarids (tussen 22:00 en 5:00 uur) en de Alpha Capricornids (tussen 20:00 en 4:00 uur).
Maar wat zijn meteorieten regens?

Een meteoor, of “vallende ster”, is een stukje rots of stof die de dampkring van de aarde binnenkomt en een streep van licht veroorzaakt als het opbrandt. Over het algemeen ontstaan vallende sterren in de hoge lagen van de atmosfeer, op een hoogte van 80 tot 120 kilometer en verdwijnen ze weer tussen 60 en 80 kilometer hoogte. Als het object groot genoeg is kan een deel ervan de grond bereiken, dit wordt dan een meteoriet genoemd. De meeste meteoren die onze dampkring binnen komen zijn geïsoleerde deeltjes maar een paar keer per jaar komt de aarde door een deel van de ruimte waar een komeet vele deeltjes achter heeft gelaten op zijn pad naar de zon. Tijdens deze periodes kun je meer meteoren zien dan gewoonlijk en lijken ze allemaal uit het zelfde deel van de hemel te komen. Dit wordt een meteorieten regen genoemd. Meteorieten regens zijn vernoemd naar het sterrenbeeld van waaruit de meteorieten lijken te komen, dus de Pisces Australids komen uit het sterrenbeeld Pisces Australis (vissen), de S. Delta Aquarids uit Aquarius (waterman) en de Alpha Capricornids uit Capricornus (steenbok).

Alle drie deze meteorieten regens bereiken hun hoogtepunt eind juli maar zullen tot midden of eind augustus zichtbaar blijven. Niet alle meteorieten regens zullen je het zelfde aantal “vallende sterren” laten zien en als het sterrenbeeld laag aan de horizon staat is het minder goed te zien dan wanneer het hoog boven je staat.

Groetjes uit de bush
Miriam

De NASA ruimtevaart tentoonstelling

We zijn nu op vakantie in Nederland en ik heb nog geen ster gezien. Dit heeft niets te maken met lichtvervuiling of bewolking maar gewoon met het feit dat het pas on half elf 's avonds een beetje donker begint te worden. Met drie kids die 's ochtends weer vroeg wakker zijn lig ik doodgewoon al in bed als de sterren eindelijk tevoorschijn komen.
Wel zijn we deze vakantie naar de NASA ruimtevaart tentoonstelling geweest in de jaarbeurs in Utrecht. Op deze tentoonstelling die "NASA, a human adventure" heet, zie je ondermeer echte ruimtepakken en onderdelen van raketten en motoren tesamen met replica's enschaalmodellen. Er is ook een echte maanauto te bewonderen en er hangt een model van het international space station, of zoals onze kinderen in het begin zeiden " the international playstation".
Een deel van de tentoonstelling gaat over de Nederlandse deelname aan de ruimtevaart.

In een kleine bioscop wordt een 3D film getoond over ruimtevaart en er staat een centrifuge waar je zelf G-kracht kunt voelen. Het was een leuke ervaring en zeker de moeite van een bezoek waard als jevan ruimtevaart houdt.
Voor astronomie liefhebbers is het aan te raden om op de eerste van de maand te gaan, dan staat er namelijk een opblaasbaar plantarium van sterrenwachtt Sonnenborgh waar een leuke presentatie gehouden wordt over ons zonnestelsel, sterren en planeten, sterrenbeelden en het universum. Erg leuk en leerzaam.
De tentoonstelling is er nog tot januari 2014 en is zeker een bezoek waard.

Veel plezier en tot de volgende keer.
Miriam

De Melkweg

Op een heldere, maanloze nacht ver van de lichten van de stad, kun je een vage witte band langs de hemel zien. Deze vage band van licht is ons uitzicht op de stad van sterren waarin we wonen, het Melkweg sterrenstelsel.

Er zijn vele mythen over het ontstaan van de Melkweg maar de bekendste is waarschijnlijk de Griekse mythe van Hercules. In Griekse mythologie, Hercules was de zoon van Zeus en een sterfelijke vrouw. Het verhaal gaat dat de vrouw van Zeus, Hercules  aan het voeden was toen ze er achter kwam dat zijn moeder een sterfelijke vrouw was, ze rukte haar borst weg en haar melk vloeide tussen de sterren.

Maar wat is de Melkweg echt?

Het is een spiraalvormig sterrenstelsel, een enorme verzameling van sterren, gas en stof waarvan het zonnestelsel met onze zon en zijn planeten deel uitmaakt. Ons zonnestelsel ligt ongeveer halverwege de afstand van de rand naar het centrum, aan de rand van een spiraalarm die de Orion-arm genoemd wordt. De band van licht die we zien is het licht van miljoenen sterren die in de schijf van het sterrenstelsel liggen en die meestal te ver weg zijn om met het blote oog als aparte sterren gezien te worden. Het meeste van de zichtbare materie bestaat uit gas, sterren, stof en planeten, maar ongeveer 90 procent van de totale massa in ons sterrenstelsel bestaat uit onzichtbare “donkere materie”, wat nog steeds een mysterie is. 

De geografie van de Melkweg

In het centrum van de Melkweg ligt een enorm zwart gat. Deze kern, of nucleus, van het sterrenstelsel wordt omgeven door een uitstulping van sterren die dichter is bij het centrum. Dit vormt een ellips van ongeveer 15.000 bij 6.000 lichtjaar, waarvan de grootste dimensie langs het vlak van de Melkweg ligt. Hieromheen vormen relatief jonge sterren een spiraalvormig patroon. De Melkweg heeft een diameter van ongeveer 100.000 lichtjaar en is ongeveer 2.000 lichtjaar dik. De spiraal armen zijn genoemd naar het sterrenbeeld waar ze het meest prominent in gezien kunnen worden. De helderste arm ligt in Sagittarius (boogschutter), terwijl wij ons in de Orion arm bevinden.

Hoe dichter een object bij het centrum is, hoe sneller het zal bewegen. De zon draait met een snelheid van ongeveer 800.000 kilometer per uur om de galactische kern en doet er ongeveer 225 miljoen jaar over om een keer rond te gaan. Onze Melkweg is een vrij groot sterrenstelsel en deel van wat we de  “locale groep” noemen. Deze locale groep bevat ook de Magellaanse wolken en het Andromeda sterrenstelsel die, ondanks de enorme afstanden, onze dichtstbijzijnde buren zijn.

Vanuit Balule wens ik je heldere hemels en plezier bij het sterren kijken.
Miriam

Onze eigen ster, de zon.

De zon is onze eigen ster. Het geeft ons licht, energie en warmte en zonder het kon er geen leven bestaan op aarde. Maar wat is een ster en wat voor soort ster is onze zon?

Een ster is een enorme bal van heel erg heet, geïoniseerd gas. Door de druk en de temperatuur in de kern van een ster vindt er een nucleaire reactie plaats die helium vormt van waterstof. Dit genereert enorme hoeveelheden energie, die langzaam naar buiten beweegt tot het de oppervlakte bereikt en uitstraalt in de ruimte als hitte, licht en andere vormen van straling. Deze reis van energie naar de oppervlakte kan wel tot een miljoen jaar duren. Onze zon is een vrij kleine en middelmatige ster in de hoofdreeks. Het oppervlakte heeft temperaturen rond 5.500 graden Celsius, wat resulteert in een gelig licht. Hetere sterren zullen blauwachtig licht geven, terwijl koelere sterren oranje of rood lijken. Met een gemiddelde leeftijd rond de 4.6 miljard jaar is onze zon ongeveer halverwege zijn levenscyclus. De zwaartekracht van de zon heeft allerlei ander materiaal gevangen in een baan. Behalve onze aarde en maan zijn er nog 7 andere planeten met hun manen, verschillende dwerg planeten, asteroïden, meteorieden en kometen. Deze beschrijven allemaal een baan om de zon en zijn daarom deel van ons zonnestelsel.

Omdat de zon onze dichtstbijzijnde ster is  en we er zo afhankelijk van zijn is de zon uitgebreid bestudeerd. Sinds 1960, zijn er series van ruimtesondes en satellieten gelanceerd door NASA en andere organisaties om informatie over de zon te vergaren. Hier een paar belangrijke missies.
Tussen 1960 en 1968 beschreven de Pioneer ruimtesondes 5 tot 9 (USA) een baan om de zon om zonnewind, zonnevlammen en het magnetisch veld te bestuderen. In 1974 en 1975 passeerden de Helios 1 en 2 (USA en Duitsland) vlak langs de zon om de zonnewind en het magnetisch veld te meten. In 1980 was de Ulysses (USA en Europa) de eerste die om de polen van de zon vloog. In 1991 werd de Yohkoh (Japan, USA en UK) gelanceerd. Deze satelliet beschreef een baan om de aarde en vergaarde tien jaar lang data. In 1995 lanceerden de USA en Europa de SOHO (Solar and Heliospheric Obeservatory) die zowel het binnenste van de zon als de oppervlakte bestudeerde in een baan op 1.5 miljoen kilometer van aarde in de richting van de zon. Hoewel we inmiddels veel weten van de zon is er nog veel dat we moeten leren.

Groetjes uit de bush
Miriam

Schorpioen

Schorpioen is een van de sterrenbeelden die makkelijk te herkennen is.  Op het moment staat Schorpioen recht boven ons hier op het zuidelijk halfrond.

In de Griekse mythologie de schorpioen was gezonden door de goden om Orion, de grote jager, te doden nadat deze opgeschept had alle dieren op aarde te zullen doden. Ze vochten de hele dag en waren uiteindelijk uitgeput. Toen Orion in slaap viel stak de schorpioen hem, Orion werd wakker en doodde de schorpioen maar stierf toen zelf aan het gif. De goden plaatsten hen tussen de sterren, maar ver uit elkaar zodat ze niet meer konden vechten.

De staart van Schorpioen ligt in de band van de Melkweg, de stad van sterren waar wij in leven. Als we naar de staart van Schorpioen kijken en het volgende sterrenbeeld, Sagittarius (de boogschutter), dan kijken we naar het centrum van ons sterrenstelsel. De centrale uitstulping in het midden kunnen we niet zien door de ondoorzichtige wolken gas die er voor liggen maar het licht dat we hier zien als de band van de Melkweg komt van ongeveer 25.000 lichtjaar ver weg.

In het lijf van Schorpioen zien we de helderste ster van het sterrenbeeld, Antares. Zijn naam is Grieks voor “rivaal van Mars” (anti-Ares,  Ares was de Griekse naam voor de God van oorlog, door de Romeinen Mars genaamd) omdat hij erg helder en rood van kleur is, net als de planeet. Daar houdt de vergelijking op want Mars is slechts een kleine planeet terwijl Antares een rode superreus is, waarschijnlijk ongeveer 200.000 keer groter in diameter. De reden dat ze hetzelfde lijken is omdat er een enorm verschil in afstand is. Waar Mars slechts 5 tot 20 lichtminuten van ons verwijderd is, staat Antares op een afstand van ongeveer 600 lichtjaar. Het is de 15e helderste ster in de hemel en geeft ongeveer 10.000 keer meer licht dan onze zon. Schattingen van zijn diameter variëren van 280 tot 700 keer die van onze zon, maar hij heeft slechts ongeveer 15 keer meer massa dan onze zon en dus een erg lage densiteit. De rode kleur is het resultaat van een relatief lage oppervlakte temperatuur en zijn helderheid fluctueert van 0.9 tot 1.2 elke vier tot vijf jaar.

In Schorpioen kun je ook enkele mooie open en bolvormige clusters vinden die met een verrekijker of kleine telescoop bestudeerd kunnen worden. De mooiste zijn M6 en M7, dichtbij de staart van Schorpioen. Dit zijn twee prominente open sterren clusters die met het blote oog gezien kunnen worden als mistige vlekjes. Met een verrekijker kun je tientallen individuele sterren zien in elk. M7 staat op ongeveer 8.000 lichtjaar en M6 twee keer zo ver. M6 wordt ook wel de vlinder sterrenhoop genoemd vanwege zijn vorm als je hem met een verrekijker bekijkt. Er zijn nog enkele andere clusters in dit sterrenbeeld, zoals M4 dichtbij Antares, maar deze zijn vager en minder mooi om met een amateur telescoop te bekijken.
Dichtbij de scharen van de schorpioen ligt Scorpius X-1, dit is de sterkste bron van röntgenstralen in de hemel. Het bestaat uit een blauwe ster van de 13e magnitude, vergezeld door een neutronen ster.

Al met al is Schorpioen een interessant sterrenbeeld.

Happy stargazing vanuit Balule,
Miriam

Astronomie voor iedereen

Je hebt geen dure telescoop nodig om van astronomie te kunnen genieten. Er is ook veel te zien met het blote oog en een goede verrekijker. Zo zijn Corné en ik ook begonnen, gewoon naar de hemel kijkend en nieuwsgierig om meer te leren.

Neem een klein beetje voorbereidingstijd voordat je naar buiten gaat om naar de sterren te kijken. Je hebt een donkere plek nodig, zover mogelijk weg van lichten als mogelijk of in ieder geval afgeschermd van direct licht. Kijk nog even goed naar de sterrenkaart voordat je naar buiten gaat zodat je een idee hebt wat je kunt gaan zien. Voor speciale evenementen zoals verduisteringen en meteorietenregens etc. Zijn er speciale gidsen verkrijgbaar of kun je op internet kijken.
Je ogen hebben ongeveer 20 minuten nodig om volledig aan het donker te wennen, als de pupil zich steeds verder verwijdt zul je meer details gaan zien en zullen vagere objecten zichtbaar worden. Als het echt nodig is om een zaklamp te gebruiken, gebruik dan een rode filter, dit helpt je ogen om aan het donker aangepast te blijven.
Hoewel de maan prachtig is om naar te kijken is het voor het zien van sterren beter om een avond te kiezen met weinig of geen maan, hoe donkerder het is hoe beter je de sterren kunt zien.

De beste manier om de nachtelijke hemel te leren kennen is om te beginnen met een aantal heldere sterren in een bekend sterrenbeeld. Van daaruit kun je andere sterrenbeelden leren kennen waarbij je de sterrenkaart als leidraad gebruikt. Met het blote oog kun je de sterrenbeelden leren kennen, het pad van de maan en planeten volgen en de helderste van de “deep sky” objecten bekijken. Als je eenmaal de sterrenbeelden een beetje kent kun je een verrekijker gaan gebruiken om je blikveld te vergroten. 

Bij de keuze van een verrekijker zijn de twee nummers die de optische kwaliteiten beschrijven het meest belangrijk; bijvoorbeeld 7 x 50. Het eerste nummer is de vergroting, voor een beginner is een vergroting van 7 of 10 keer voldoende. Een grotere vergroting maakt het alleen maar moeilijker om objecten te vinden. Het tweede nummer is het diafragma, of diameter van de lens, gemeten in millimeters. Dit verteld hoeveel licht de verrekijker zal verzamelen, wat belangrijk is voor het bekijken van lichtzwakke objecten. Voor het bekijken van de sterren is het aan te raden een diafragma van tenminste 50 millimeters te nemen.
Als je door de verrekijker kijkt kun je hem stabiliseren door je ellebogen ergens op te laten rusten. Met een verrekijker kun je bijvoorbeeld naar de Melkweg kijken, de Pleiaden, de Orion nevel of het Andromeda Galaxy (M31). Je kunt ook de maan observeren, Jupiter en zijn manen en de fasen van Venus. Het is een prima manier om te oefenen in het vinden van objecten wat erg praktisch is als je een telescoop wilt gaan gebruiken.

Of je nu een enthousiaste beginnend amateur bent of gewoon geïnteresseerd in de pracht van de sterren, bezoek eens een sterrenwacht of observatorium in de buurt, het zal zeker de moeite waard zijn.

Veel plezier bij het observeren
Miriam

Adembenemende sterren

Als kind al had ik belangstelling voor de sterren. Ik denk dat ik ongeveer negen jaar oud was toen mijn zwager me de Grote Beer voor het eerst aanwees en vanaf dat moment was ik verkocht. Hoewel ik al een boek had over de sterren toen ik nog in Nederland woonde en ik tijdens onze reizen de oewel ik adembenemende sterren van het zuidelijk halfrond al had, begon de echte fascinatie pas ton ik hier in Zuid-Afrika kwam wonen. Vooral in de winter is de hemel hier zo helder dat je de Melkweg prachtig kunt zien.

Corné kreeg ook belangstelling en samen keken we naar de prachtige sterren waar we toen nog zo weinig van wisten. We leerden wat basis kennis over het Zuiderkruis en Schorpioen van bevriende gidsen. Orion kende ik nog vanuit Nederland, hoewel het sterrenbeeld hier op het zuidelijk halfrond op zijn kop staat. Langzaam groeide onze kennis van de sterrenbeelden en van mijn beste vriendin kreeg ik een sterrenkaart van het zuidelijk halfrond cadeau voor mijn verjaardag. Toevallig was zij vrijwilligerswerk gaan doen bij sterrenwacht Mercurius in Dordrecht.  Tijdens een vakantie in Nederland brachten we een bezoek aan de sterrenwacht en kregen er een privé rondleiding. Dat stimuleerde ons nog meer en we begonnen boeken over astronomie te kopen en documentaires te bekijken. Inmiddels weten we aardig wat over de sterren en hebben we op onze lodge zelfs een sterrendek gebouwd waar we met onze gasten de planeten, sterrenhopen en nevels kunnen bekijken door onze eigen telescoop. Het sterrendek hebben we  Mercury genoemd, naar de sterrenwacht in Dordrecht waar het allemaal begon en die ons een laserpen cadeau deden om de sterrenbeelden aan te kunnen wijzen.

Groetjes uit de bush
Miriam

Een Corona om de maan

Een poosje geleden zaten we met onze gasten om het kampvuur. Het was bijna volle maan maar het was bewolkt. Wat later op de avond trok de bewolking weg, behalve wat hoge dunne slierten die zich snel voortbewogen. Toen zagen we iets prachtigs; als de dunne wolken voor de maan langstrokken vormde zich op een kleine afstand van de maan een donkere ring. Op een bepaald moment had de ring zelfs wat kleuren en leek op een vage ronde regenboog. Als de wolken weer verdwenen verdween ook de corona weer.
Corona’s ontstaan door de breking van het maanlicht (wat natuurlijk gereflecteerd zonlicht is) door ijskristallen in de bovenste laag van de atmosfeer. De hexagonale (6 kantige) vorm van de ijskristallen focussen het licht in een ring. Als er weinig ijskristallen zijn zie je geen wolken maar kan zich een dunne ring vormen op een afstand van de maan. Dit wordt een halo genoemd. In dit geval zorgden de dunne wolken voor meer ijskristallen wat resulteerde in een dikkere band om de maan, een corona genaamd. De kleuren kunnen soms gezien worden als resultaat van het prisma-effect van de hexagonale ijskristallen. Dit breekt het licht in zijn verschillende kleuren doordat ieder kleur iets anders gebogen wordt.

Anatomie van een maan halo

De ring die soms om de maan verschijnt is het gevolg van breking van het maanlicht door ijskristallen in de hoge lagen van de atmosfeer. Deze hexagonale (6 kantige) kristallen, buigen het licht in een hoek van 22 graden, waardoor een halo met een radius van 22 graden ontstaat, ofwel een diameter van 44 graden.

Weer folklore

Folklore zegt dat een ring om de maan een teken is dat er slecht weer aankomt, vooral in de winter. In veel gevallen is dit waar. Maar hoe kan een ring om de maan het weer voorspellen?
De ijskristallen die de halo produceren zijn een teken dat er hoge, dunne cirrus wolken aanwezig zijn die normaal gesproken vooraf gaan aan een warm front. Een warm front wordt geassocieerd met een lagedruk systeem, wat in gewone termen een storm genoemd wordt. De dagen voor deze storm zijn meestal lekker warm.
In oude tijden geloofde men dat het aantal sterren binnen de ring je verteld hoeveel dagen je hebt voordat de storm arriveert maar of daar enige waarheid in is….?

Maan halo’s en zelfs corona’s zijn in feite redelijk gewoon, vooral rond volle maan. Dus vergeet niet af en toe op te kijken naar de nachtelijk hemel. Zelfs als het bewolkt is kan er iets interessants te zien zijn!

Groetjes uit de bush
Miriam

Onze dichtstbijzijnde buur, de Maan

De maan is onze enig natuurlijke satelliet. Ondanks zijn geringe afstand tot de Aarde en het feit dat er mensen op de maan geweest zijn, zijn er nog veel vragen over de maan. Wetenschappers worstelen nog steeds met antwoorden op fundamentele vragen als: Wat voor kern heeft de maan? Wat is de structuur van de mantel? En, ondanks recent bewijs van substantieel water op de maan, waarom is er zoveel minder water dan op Aarde? Volgens de meest geaccepteerde theorie werd de maan grofweg 4,5 miljard jaar geleden gevormd, toen een groot hemellichaam ter grootte van Mars de jonge Aarde raakte. Het puin van zowel het hemellichaam als de buitenste lagen van de Aarde vormde onze maan. De zwaartekracht sloot het vrijwel meteen in een synchrone rotatie, waarbij dezelfde kant altijd naar de Aarde gekeerd is.

De maan heeft waarschijnlijk een kern van ijzer en nikkel, die behoorlijk wat kleiner is in vergelijking tot zijn radius dan die van de Aarde. De kern wordt waarschijnlijk omhult door een mantel en tenslotte een korst. De korst aan de zijde van de maan die van de Aarde afgekeerd is, is ongeveer twintig kilometer dikker dan aan de kant die naar de Aarde toegekeerd is, dit is eenderde van de dikte. Wetenschappers hebben nog steeds geen idee waarom dit zo is. In zijn vroege jaren was er vulkanisme op de maan. Donkere vulkanische vlakten bedekken grote delen van de kant van de maan die naar de Aarde gekeerd is, terwijl er vrijwel geen zijn aan de kant die van de Aarde afgekeerd is. Hoewel de lava allang afgekoeld is blijft de binnenkant heet. Men geloofd dat de kern van de maan nog temperaturen van 1.300 graden Celsius heeft en dat het nog honderden miljoenen jaren zal duren voordat de kern uiteindelijk afkoelt.  De maan lijkt heter te zijn aan de kant die naar de Aarde gekeerd is; wetenschappers discussiëren nu of dit komt omdat de korst aan deze zijde dunner is of dat de korst hier dunner is doordat het warmer is. Een beetje zoals de vraag over de kip en het ei.

De maan heeft ook seismische activiteit. Deze maanbevingen zijn oppervlakkig en minder hevig dan sommige die op Aarde geregistreerd zijn. De grootste beving die ooit geregistreerd werd was 5.9 op de schaal van Richter, bescheiden bij aardse standaard maar nog steeds een redelijke beving. Deze maanbevingen worden gedeeltelijk veroorzaakt door veranderingen in de afstand tussen de maan en de Aarde en het krimpen van de maan terwijl hij langzaam afkoelt.

Al met al nog genoeg vragen over onze nabije buur zelfs nu alle kraters in kaart gebracht zijn en zelfs de kant die van de Aarde afgekeerd is verkend is. Zelfs als de studie van de maan prioriteit zou krijgen blijft de maan zijn geheimen bewaren. Maar niet voor altijd, eens zullen we een kolonie hebben op de maan en uiteindelijk zal hij zijn geheimen prijs moeten geven. Tot dan kunne we altijd opkijken naar zijn bekende gezicht en zien hoe hij door zijn maandelijkse fasen gaat.

Groetjes uit de bush
Miriam